Nasza mała Ojczyzna naznaczona jest trudnymi dziejami narodu, kryje w sobie pamięć o przeszłości. Ziemia Radzanowska stała się miejscem spoczynku powstańców styczniowych, żołnierzy kampanii wrześniowej – bohaterów, którzy oddali życie w obronie największych wartości.

Ich walkę i to, co przeżyli, świetnie oddaje wiersz Wisławy Szymborskiej pt. "Koniec i początek" . Wiersz napisany jest zgodnie z prawdą i idealnie obrazuje wojnę, mówi o niej rzeczowo. Jest świetnym przykładem na to, co działo się w Radzanowie. Wiele fragmentów wiersza może poruszyć uczucia tych, którzy wojnę przeżyli oraz przypomnieć rodzinom zamordowanych o tamtych czasach.

Mimo, iż treść wiersza jest bardzo bolesna, autorka jest godna pochwały za idealne opisanie obrazu tego, co dzieje się po wojnie, także na Ziemiach Radzanowskich. O lepsze jutro walczyli obrońcy Ziemi Radzanowskiej. Mieli oni nadzieję, że kiedyś dożyją czasów, w których będą mogli zapewnić bezpieczeństwo rodzinie. Sądzę, że tak nie wygląda wolność. Możemy protestować, lecz tak naprawdę nic to nie zmienia. Obrońcy Ziemi Radzanowskiej mieli jednak ambicję, dlatego nie bali się ginąć za kraj. Wszyscy policjanci wyruszyli na wojnę, aby bronić swój kraj i swoje ziemie. Jednym z poległych, którego na zawsze zapamiętamy był Aspirant Policji Państwowej Jan Gajos, zamordowany w 1940 roku przez NKWD. Dawał innym nadzieję, że wojna się szybko skończy i kiedy wygrają, wrócą do rodzin i odzyskają swoje ziemie.

Historia ich walki to bardzo smutne wspomnienie, o którym nie możemy zapomnieć. Jednak pytania, dlaczego tak się stało, zostaną nigdy niewyjaśnione, a ból na zawsze pozostanie w naszych sercach.

W dniu 26 maja 2008 roku w Publicznym Gimnazjum w Rogolinie odbyła się uroczystość nadania imienia szkole Obrońców Ziemi Radzanowskiej. Z dniem 1.09.2018 r. gimnazjum zostało włączone do Publicznej Szkoły Podstawowej w Rogolinie.

Mogiły Obrońców Ziemi Radzanowskiej:

• Lasy Smardzewskie. Mogiła Powstańców Styczniowych z 1863 roku "Pod Bukami"
• Bitwa Radzanowska
• Pomnik upamiętniający pomordowanych we wsi Brodek w 1944 roku
• Mogiła Polskich Pilotów Poległych w 1933 roku w lesie Smardzewskim
• Cmentarz Parafialny w Radzanowie:
  - Grób podporucznika WP Stanisława Pruszkowskiego
  - Płyta nagrobna Augusta Solusiuskiego
• Mogiła Pilotów Radzieckich poległych w lasach pod Branicą w 1944 roku
• Cmentarz Parafialny w Bukównie:
  - Płyta nagrobna płk Dionizego Czachowskiego
  - Dionizy Czachowski, apostrofa do Dionizego Czachowskiego
  - Dionizy Czachowski
• Płyta nagrobna upamiętniająca zamordowanych we wsi Podlesie w 1944 roku . Historia mordu
• Jan Gajos

Materiały zebrali i opracowali uczniowie i nauczyciele Publicznego Gimnazjum im. Obrońców Ziemi Radzanowskiej w Rogolinie.